W okresach dzieciństwa i dorastania przy sprzyjających okolicznościach rozwój fizy­czny i psychospołeczny jednostki przebiega w zasadzie harmonijnie i można wydzielić pod­stawowe etapy wspólne, choć już w okresie dorastania i młodzieńczym może wystąpić za­chwianie harmonii i rozwój fizyczny może wy­przedzać rozwój psychospołeczny. Natomiast w późniejszym życiu człowieka następują róż­nego typu przesunięcia w czasie i rozbieżności między ewolucją biologiczną, psychologiczną i społeczną. Człowiek zdobywa coraz więcej do­świadczenia życiowego, zawodowego i społe­cznego, a fizycznie staje się coraz mniej spraw­ny. Z kolei możliwości uczenia się ograniczane są przez procesy inwolucyjne zachodzące w or­ganizmie.